سوختگی‌های شیمیایی چشم یکی از مهم‌ترین اورژانس‌های چشم‌پزشکی محسوب می‌شوند. گاهی این سوختگی‌ها آسیب خفیفی به چشم وارد می‌کند در حد قرمز شدن و یا آبریزش چشم و گاهی آسیب‌های عمیقی به قرنیه و تا از دست رفتن بینایی چشم پیش می‌رود. ماده‌های شیمیایی در سه حالت جامد، مایع، گاز و حتی به صورت بخار یا پودر نیز وجود دارد. صدمات شیمیایی به طور رایج در منازل اتفاق می‌افتد و اکثراً بانوان هنگام استفاده انواع مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده‌ها سفیدکننده‌ها و یا مواد آرایشی-زیبایی چشمانشان دچار آسیب می‌شود. و موارد آسیب شیمیایی برای آقایان بیشتر در حیطه کشاورزی با سموم ضد آفت یا کودهای شیمیایی اتفاق می‌افتد و همچنین در حوزه ساخت و ساز با گچ و سیمان نیز چون خاصیت قلیایی (هیدروکسید کلسیم) دارد به چشم کارگران آسیب وارد می‌کند.
موارد قلیا یا اسیدپاشی جنایی که اغلب از مواد قوی می‌باشند از جمله شدیدترین موارد سوختگی‌های چشمی هستند. رایج‌ترین قلیاها که سبب سوختگی چشم می‌شوند عبارتند از قلیای صابون پزی (KOH, NaOH)، آمونیاک و آهک (CaOH). رایج‌ترین اسیدهایی که سبب سوختگی چشم می‌شوند عبارتند از: اسید سولفوریک (آب‌باطری اتومبیل)، اسید فسفوریک. اسید هیدروکلریک (جوهر نمک). وایتکس یا سفید کننده‌ها (که نه اسیدی ونه باز هستند) نیز می‌توانند صدمات جدی به چشم وارد کنند.
در مواقع بروز حادثه بهترین گزینه برای درمان مراجعه به مراکز اورژانس است تا با اقدام اولیه خطر آسیب بیشتر به چشم جلوگیری شود. و در مرحله بعد باید با چشم‌پزشک مراجعه کنید تا طی انجام اقدامات و معاینات دقیق روند بهبودی چشم را در پی داشته باشد دکتر حیدری در شهرکرد یکی از بهترین پزشکان در حوزه معالجه انواع بیماری‌های و آسیب‌های چشمی است شما می‌توانید از طریق لینک زیر برای دریافت نوبت اقدام نماید.
اسید یا باز، کدام یک خطرناک‌تر است؟
هر دو اسید و باز می‌توانند خطرناک باشند اما آسیب کدام یک شدیدتر است به شرایط مختلفی بستگی دارد. برای مثال، اسیدهای قوی مانند اسید سولفوریک و فلوئوروآنتیمونیک اسید می‌توانند بسیار خطرناک باشند و باعث سوختگی پوست و آسیب جدی به چشم‌ها شوند همچنین، استنشاق بخارات برخی اسیدها مانند اسید کلریدریک و اسید سولفوریک می‌تواند به تنفس آسیب بزند و خطرناک باشد.
از طرفی، بازهای قوی مانند هیدروکسید سدیم و پتاسیم می‌توانند باعث سوختگی پوست و آسیب جدی به چشم‌ها شوند
بنابراین، برای تعیین اینکه کدام یک خطرناک‌تر است، باید به شرایط مختلفی مانند نوع و غلظت ماده، میزان تماس با پوست و چشم‌ها، و شرایط استنشاق توجه کرد.
به طور کلی سوختگی‌های قلیایی خطرناک‌ترین نوع از سوختگی‌های شیمیایی هستند. در این نوع سوختگی، مواد قلیایی با پوست و بافت‌های زیرین آن واکنش داده و باعث تخریب آن‌ها می‌شود.در نتیجه بافت های عمیق‌‌تر از پوست از بین می‌رود. برخلاف سوختگی‌های اسیدی که در نتیجه ریختن مواد اسیدی بافت‌های مجاور از گسترش اسید جلوگیری و آسیب را موضعی نگه می‌دارد.
در سوختگی شیمیایی چشم در دقایق اولیه چه باید کرد؟
در صورتی که شما یا شخص دیگری با سوختگی شیمیایی در چشم مواجه شده‌اید. باید به سرعت اقدامات اولیه را انجام دهید. در دقایق اولیه باید به شکل زیر عمل کنید:
1- حفظ خونسردی
در صورتی مواجه با چنین حادثه‌ای شرط اول حفظ خونسردی است. برای کمک به مصدوم هیچ به عنوان دستپاچه نشوید.
2- شستشوی چشم
بلافاصله چشم را با آب سرد و تمیز شستشو دهید. چشم را با دستان خود باز کنید و آب را به آرامی بر روی چشم بریزید. این کار را حداقل ۱۵ دقیقه انجام دهید. این کار باعث کاهش میزان مواد شیمیایی در چشم می‌شود و از تأثیرات بیشتر آن جلوگیری می‌کند. استفاده از سرمه‌های شستشو در صورت دسترسی بسیار مناسب‌تر است و حتماً باید چشم در موقع شستشو کاملاً باز باشد.
در صورتی که چشم با مواد شیمیایی اسیدی در تماس باشد، باید از محلول استفاده کنید که شامل ۲۵ درصد بیکربنات سدیم و ۷۵ درصد آب است. برای تهیه این محلول، یک قاشق چای‌خوری بیکربنات سدیم (جوش‌شیرین) را در ۲۵۰ میلی‌لیتر آب حل کنید و سپس با این محلول چشم را شستشو دهید.
3-حذف لنز
اگر لنز مخصوص چشم دارید، باید آن را بلافاصله حذف کنید. این کار باعث جلوگیری از ایجاد تحریک بیشتر در چشم می‌شود.
4- دور کردن مصدوم از مواد شیمیایی
در صورتی که لباس مصدوم به مواد شیمیایی آغشته است و یا در فضای قرار دارد که گازهای شیمیایی هنوز وجود دارد باید فوراً از مکان دور شود و لباس‌ها از بدن خارج گردد.
5-تماس با اورژانس
در صورت صدمات شدیدتر از طریق اورژانس راهنمایی بگیرد و سریع برای انتقال مصدوم به مراکز درمانی اقدام نمایید.
6- عدم استفاده از داروهای خاص
در موارد خفیف لطفاً به خودسرانه داروی خاصی مصرف نکنید و یا به چشم خود بریزید. این کار باعث تحریک بیشتر چشم می‌شود و می‌تواند باعث تشدید سوختگی شیمیایی شود.
7- عدم استفاده از مواد آرایشی
در موارد خفیف از مواد آرایشی استفاده نکنید این کار باعث تحریک بیشتر چشم می‌شود و می‌تواند باعث تشدید سوختگی شیمیایی شود.
اقدامات تخصصی سوختگی‌های شیمیایی چشم
در صورتی که چشم با مواد شیمیایی آسیب دیده باشد، باید به سرعت اقدامات لازم برای درمان آن انجام شود. در ادامه، اقداماتی که در بیمارستان برای آسیب چشم با مواد شیمیایی انجام می‌دهند، آورده شده است البته این اقدامات به میزان: چشم و غلظت مواد شیمیایی بستگی دارد
1-شستشوی چشم با سرم BSS تا نرمال شدن pH1- تحت بی‌حسی موضعی
2- برداشت نسوج اپیتلیوم مرده و خارج کردن قطعات ماده شیمیایی
3-استفاده از برخی داروهایی آنتی‌باکتریال، ضد قارچ و ضدویروس
4-در صورت وجود التهاب و تورم شدید، استفاده از قطره درمان زخم قرنیه پیشنهاد می‌شود
.5- در صورت لزوم، ممکن است پزشک انجام برخی آزمایش‌ها را توصیه کرده یا از زخم چشم نمونه‌برداری کند
6- در برخی موارد حاد نیاز به جراحی چشم، پیوند قرنیه، پیوند سلول‌های بنیادی و پانسمان کامل چشم می‌باشد.
چه میزان مواد شیمیایی به چشم آسیب وارد می‌کند
آسیبت مواد شیمیایی بستگی به نوع ماده شیمیایی و شدت تماس آن با چشم دارد. برخی از مواد شیمیایی مانند مواد ضدعفونی‌کننده، حلال‌ها، مواد آرایشی و محلول‌های لوله‌بازکن اسیدی هستند، مواد قلیایی معمولاً بدتر از سوختگی‌های اسیدی به چشم آسیب می‌رسانند. علاوه بر آن میزان غلظت مواد شیمیایی نیز در شدت آسیب‌رسانی آن تأثیر فراوان دارد. و در آخر اقدام به موقع برای شستشویی چشم نیز در کاهش صدمات مؤثر است.
در پایان
قبل از درمان بهترین راه پیشگیری است. با اقدام جزی می‌توان از بروز حادثه‌های که احتمال ضررهای جبران‌ناپذیری دارد جلوگیری کرد. محل نگه‌داری مواد شیمیایی باید داری تهویه و دمای مناسب و دور از دسترس کودکان. حین استفاده از آن نکات ایمنی در رعایت کنید مانند تهویه مکان و عدم ترکیب چند ماده شیمایی که باعث ایجاد گازهای خطرناک می‌شود، استفاده از دستکش یا لباس ایمنی کار احتمال آسیب را به حداقل برسانید با زدن برچسب‌های هشدار توجه دیگران را نسبت به استفاده از آن جلب کرد. به‌طور کل استفاده از این مواد اگرچه جزء لازم و ضروری برای کار و منازل ماست اما شرط استفاده از آن رعایت نکات ایمنی و محافظت از خودتان و عزیزانتان است. در صورتی که چشمان شما بر اثر استفاده از مواد شیمایی دچار آسیب شده است با مراجعه و دریافت نوبت می‌توانید از دکتر حیدری مشاوره و راهنمایی دریافت کنید
منابع مقاله
سایت medpip
سایت salamatnews
سایت noorvision